KEMİK YOĞUNLUĞU ÖLÇÜMÜ (KEMİK TARAMASI)

KEMİK MİNERAL YOĞUNLUĞU ÖLÇÜMÜ TESTİ (KMY, BMD)

Resim yazısı ekle
Kemik yoğunluğu ölçümü (kemik taraması testi) nedir?
Kemik mineral yoğunluğu (KMY) = BMD (Bone Mineral Density)
Kemik yapısının önemli kısmını içerisindeki kalsiyum ve fosfor gibi mineraller oluşturur. Kemik yoğunluğu (dansitesi) ölçüm yöntemlerindeki amaç kemiğin bu mineral kısmının miktarsal oranını belirlemektir. Kemikteki minerallerin kaybı ne kadar fazla ise yoğunluk o kadar düşük ölçülür, bu durumda kemik mineral yoğunluğu azalmış yani kemik erimesi (osteoporoz) meydana gelmiş şeklinde yorum yapılır. Kemik mineral yoğunluğu ölçümü kadınlarda, erkeklerde, çocuklarda bazı durumlarda yapılması gereken bir tetkiktir, bu yazıda kadınlarda özellikle menopoza bağlı kemik erimesi durumunda kemik yoğunluğu ölçümlerinden bahsedilecektir.
Kemik mineral yoğunluğu ölçümü sıklıkla kemik taraması, kemik taraması tahlili, kemik taraması testi, kemik erimesi testi, kemik tarama filmi, kemik erimesi filmi gibi de isimlendirilmektedir. Kısaca KMY veya BMD şeklinde yazılır.

Kemik yoğunluğu ölçümü kimlere ve ne zaman yapılır?
- Menopoz sonrasında
- 65 yaş üzeri kadınlarda
- Steroid ilaçlar gibi kemik kaybına neden olan ilaçları kullananlar
- Kendisinde veya annesinde kalça kırığı hikayesi olan hastalar
- Tip 1 diabet, karaciğer ve böbrek hastalığı olanlar
- Ciddi hipertiroidi hastaları
- Hiperparatiroidi hastaları
- Hafif bir travma ile kırık oluşan hastalar
- Röntgen filminde kemik erimesi (osteoporoz) veya omurga kırığı şüphesi gözlenen hastalar

Kemik tarama testi ne sıklıkla yapılır?
Kemik yoğunluğu ölçümü menopoz sonrasında ortalama 2 yılda bir yapılmakla beraber risk faktörleri varlığında daha sık yapılabilir veya kemik yoğunluğu iyi olan bir risk faktörü olmayan kişilerde 3-5 yılda bir gibi daha seyrek yapılabilir.

Kemik mineral yoğunluğu ölçümü (kemik tarama testi) nasıl yapılır?
Kemik mineral yoğunluğunu saptamak için günümüzde en sık kullanılan DEXA (DXA diye de kısaltılabilir) yöntemi basit, kısa süren, ağrısız bir yöntemdir. Hasta resimde görüldüğü gibi cihaz üzerine yatar ve bu pozisyonda işlem gerçekleştirilir. Hasta çok az miktarda radyasyon ışınına maruz kalır, alınan radyasyon miktarı bir akciğer röntgen filmindeki dozun onda biri kadardır neredeyse. Omurganın bel kısmı (L1-L4) ve kalçaya (femur) çekim yapılır genellikle. Çekim en fazla 10 dakika sürer ve çekim sonrasında sonuç raporu genellikle yarım saat içerisinde hastaya verilir.
Ölçümün yapılacağı gün hastanın aç veya tok olması farketmez. Önceden bir ilaç alması gerekmez. Çekim alanına girmemesi için üzerinde metal düğme, kemer, fermuar olmayan kıyafetler tercih edilmelidir. Çekim alanına metal girmediği sürece elbise ile de çekim yapılabilir ancak bazen bazı kıyafetleri çıkarmanız istenebilir.

Çekim sırasında omurganın bel bölgesinin düzleşmesi için (lordozun düzleşmesi için) hastanın bacakları karnına doğru gelecek şekilde çekilerek destek üzerine konur. Kalça çekiminde bacak yani femur kemiği içe doğru çevrilir (iç rotasyon).

Kemik yoğunluğu ölçümü neden yapılır?
Başlıca sebep kişide kemik erimesi (osteoporoz) varlığını araştırmaktır. Bunun yanısıra kırık riskini belirlemede kullanılır. Kemik erimesi olan hastalarda kalça kırıkları ve omurga kırıkları daha sık görülür. Kemik mineral yoğunluğu (DEXA) ölçümünde saptanan T-skor değeri ile kırık riski arasında doğrudan ilişki saptanmıştır. T skoru ne kadar düşükse kemik erimesi o kadar fazladır ve kırık riski de aynı oranda üstsel olarak artmaktadır. Ayrıca kemik erimesi için tedavi verilen hastalarda tedavi ile meydana gelen değişimi ve tedavinin faydasını gözlemek için de belli aralıklarla kemik yoğunluğu ölçümü yapılır.

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) kriterlerine göre kemik erimesi sınıflaması:
DEXA yöntemi ile belirlenen T-skor (T-score) değerine göre kemik erimesi sınıflandırılır. T-skoru değerinin eksi değer olarak fazla olması fazla kemik kaybı olduğu anlamına gelir.

- Aşikar osteoporoz (Ciddi kemik erimesi): T-skor değerinin -2.5 SD’nin altında olması ve aynı zamanda hastada kırık öyküsü olması.
- Osteoporoz (Kemik erimesi): T-skor değerinin -2.5 SD’nin altında olması. (-3, -4 gibi...)
- Osteopeni (Kemik kütlesinde azalma): T-skor değerinin -1 ile -2.5 SD arasında olması
- Normal: T-skor değerinin -1'den iyi olması

Kemik yoğunluğu ölçümü değerleri:
DEXA yöntemi ile kemik mineral yoğunluğu ölçümü (KMY) sonucunda değerlendirilen başlıca iki parametre vardır. Bunlardan özellikle T-skora göre kemik erimesinin seviyesi belirlenir ve gerekirse tedavi planlanır.
T-Score (T-Skor): Hastanın kemik kütlesi değeri aynı cinsiyetteki genç  erişkin insanların ortalama kemik kütlesi ile karşılaştırılarak aradaki fark belirlenir.
Z-Score (Z-Skor): Hastanın kemik kütlesi değeri aynı yaş ve cinsiyetteki insanların kemik kütlesi ile karşılaştırılarak aradaki farkbelirlenir.

DEXA sonuçlarının değerlendirilmesimde iki birim kullanılmaktadır:
BMC (Kemik Mineral İçeriği): Birim kemik uzunluğuna düşen kemik ağırlığını ifade eder (gr/cm).
BMD (Kemik Mineral Yoğunluğu): Birim kemik alanına düşen kemik ağrılığını ifade eder (gr/cm2).

Kırık açısından risk faktörleri:
Kemik mineral yoğunluğunun düşük olması kırık açısından belirgin bir risk faktörüdür. Kemik yoğunluğu ölçümünde t-skor ne kadar düşükse kırık riski o kadar fazladır ve arada yaklaşık olarak üstsel bir korelasyon bulunmuştur. Örneğğin T-skor -3 olan bir hastada kırık riski 2 üzeri 3 olacak şekilde yani 8 kat artmıştır.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır, kırık riskini belirleyen tek faktör KMY (kemik mineral yoğunluğu) değildir hatta KMY normal saptanan hastalarda da kırıklar meydana gelebilmektedir. Bu nedenle hastada KMY dışında kırık ile ilgili diğer risk faktörlerinin de varlığı değerlendirilmelidir. Aşağıdaki risk faktörlerinin varlığında kemik mineral yoğunluğu normal bile olsa kırık riski artmıştır:
- İleri yaş (65 yaş üzeri)
- Eskiden kırık hikayesi olan hastalar
- Glukokortikoid (steroid) tedavisi almış olan hastalar
- Kilosu çok az olan hastalar
- Ailesinde kalça kırığı hikayesi olan hastalar
- Fazla miktarda sigara ve alkol kullanan hastalar
Resmi büyütmek için üzerine tıklayın (sonuç raporu)

DEXA ile kemik yoğunluğu ölçümlerinde hataya neden olabilecek faktörler:
- Aort duvarında kalsifikasyon olması gibi kemik dışında gelişen kalsifikasyonların çekim alanına girmesi
- Omurgada dejenerasyon
- Omurgada kırıklar ve kamalaşma
- Omurgaya sklerotik metastazlar
- Omurgada metal implant v.b maddeler bulunması
- Paget hastalığı
- Lenf nodlarında kalsifikasyon

Kemik mineral yoğunluğu ölçümü yapılabilen radyolojik yöntemler:
- Dual-energy X-ray absorptiometry (DXA veya DEXA): Çift ışın (çift enerji) absorbsiyometri: Yukarıda açıklanan ve en sık kullanılan yöntemdir. Enerji kaynağı X-ışınlarıdır.
- Quantitative computed tomography (QCT) : Kantitatif bilgisayarlı tomografi : X ışınları ve bilgisayarlı tomografi kullanılarak yapılır. QCT ile hacimsel ölçüm (üç boyutlu) yapılır ve KMY sonucu gr/cm3 olarak verilir. Dejeneratif değişiklikler ve aort kalsifikasyonundan v.b etkilenmemesi avantajıdır. İşlemin daha uzun sürmesi ve aletin daha pahalı olması bir dezavantajdır ayrıca hasta DEXA yöntemine göre daha fazla radyasyona maruz kalır.
- Qualitative ultrasound (QUS) : Kantitatif Ultrasonografi
- Single photon absorptiometry (SPA): Tek Foton Abzorbsiyometri
- Dual photon absorptiometry (DPA) : Çift  Foton Abzorbsiyometri (DPA)
- Digital X-ray radiogrammetry (DXR)
- Single energy X-ray absorptiometry (SEXA): Tek Enerji (tek ılın) X-Ray Abzorbsiyometri
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI)

Kemik yoğunluğu ölçümü (kemik taraması) hangi merkezlerde ve hangi bölümde yapılır?
Menopoza giren hastalar genellikle jinekolojik muayene sırasında kadın doğum polikliniklerinde bu testi yaptırırlar. Ancak fizik tedavi ve ortopedi bölümleri de kemik taraması gerektiğinde yapmaktadır. Devlet hastanelerinin ve özel merkezlerinin çoğunda bulunan yaygın bir tetkiktir günümüzde.


İlgili Konular:
- Kemik Erimesi (Osteoporoz)
- Kemik Erimesi Nedenleri
Tamamını >>



UYARI: Sitedeki bilgiler hastalıkların tanı ve tedavisinde kullanılmamalıdır.
Yazıların her hakkı saklıdır, izinsiz kullanılamaz. devamı >>

"Gebelik ve kadın hastalıkları konusunda ayda 1 milyondan fazla ziyaretçi sayısı ile en çok tıklanan, en geniş içerikli site"