Erken doğum eylemi veya erken doğum tehtidi 20-37 gebelik haftaları arasında erken doğum ihtimalinin düşünüldüğü durumları ifade etmek için kullanılır. Bu haftalar arasında bebek bazı organ ve fonksiyonlar açısında tam olarak gelişmemiş olduğundan olası bir doğum ihtimaline karşı bazı önlemlerin alınması gereklidir. Aksi taktirde bebek doğduğunda solunum sıkıntısı, yoğun bakım gereksinimi, enfeksiyon gibi çeşitli riskler ile karşı karşıya kalabilir. Bu yazıda erken doğum riski olan bebeklerde doğumdan sonra solunum sıkıntısını önlemek için yapılan antenatal kortikosteroid uygulamasından bahsedilecektir. (halk arasındaki yaygın bilinen ismi: bebeğin akciğerlerini geliştirmek için iğne yapılması)
Anne karnında bebeğin akciğer gelişimi:
Anne karnında bebeğin akciğer gelişimi özellikle 26. hafta civarında başlar. Bu haftada akciğerlerde alveoller gelişir ve sürfaktan üretimi başlar. Sürfaktan akciğerlerin işlev görmesinde ve solunumun yapılmasında en önemli maddedir, bu nedenle solunum sıkıntısı olan yenidoğan bebeklere ilaç olarak da verilmektedir. Bebeğin akciğer gelişimi 34. hafat civarında oldukça iyi seviyelere ulaşır, bu nedenle akciğer geliştirici ilaç tedavileri bu haftaya kadar uygulanır. Tabiki 34. haftada bütün bebeklerin akciğerlerinin tamamen geliştiğini ve 34. haftadan sonra doğan bebeklerde asla solunum sıkıntısı olmayacağı söylenemez. 34. haftadan sonra doğan bebeklerde de solunum ve diğer sistem problemleri daha nadir görülebilmektedir. 34. haftadan sonra da antenatal steroidler akciğer gelişimi vb. nedenlerle uygulanabilir mi şeklinde bazı araştırmalar yapılmaktadır, bu konuda henüz yaygın bir fikir birliği yoktur.
Kortikosteroid ilaçlar:
Bu ilaçlar başlıca betametazon ve deksametazon olmak üzere ikiye ayrılır. Günümüzde daha yaygın olarak kullanılan betamatazondur. Bu ilaçlar anne karnında bebeğin akciğer gelişimini hızlandırarak doğumdan sonra solunum sıkıntısı (respirtuar distres sendromu, RDS) yaşamasını engellemek başta olmak üzere, nekrotizas enterokolit, periventriküler lökomalazi, intraventriküler kanama gibi çeşitli patolojilerin görülme riskini azaltırlar. Betametazonun daha çok tercih edilmesinin nedeni, deksametazon'un bebeğin nörolojik ve davranışsal bazı fonksiyonları üzerine olumsuz etkilerinin bazı araştırmalarda gözlenmesidir.
Kortikosteroid ilaçlar nasıl uygulanır?
Betametazon'un günümüzde yaygın kabul gören kullanım şekli 24-34 gebelik haftaları arasında erken doğum (preterm eylem) riski olan gebelerde 24 saat ara ile iki kere 12 mg olmak üzere toplam 24 mg intramuskuler uygulanmasıdır. İkiz gebeliklerde de kullanımı aynı şekildedir.
(İntramuskuler: kalçaya kas içerisine uygulanan enjeksiyon (iğne) şeklinde)
Deksametazon 12 saat ara ile dört kere 6 mg, toplam 24 mg intramuskuler uygulanır.
Bu ilaçların uygulaması bebeğe yapılmaz, anneye yapılır. Anneye kalçadan kas içerisine enjeksiyonla verilen ilaç plasenta yoluyla bebeğe geçer ve bebek üzerinde etki gösterir.
Kortikosteroid ilaç uygulanmasının faydaları:
- Doumdan sonra bebek te respiratuar distres sendromu (RDS, solunum sıkıntısı) görülme riski azalır. Yenidoğanın oksijen ihtiyacı ve solunum desteği ihtiyacı azalır. Kortokosteroid ilaçlar bunu hem akciğer fonksiyonu açısından çok önemli bir madde olan sürfaktan'ı arttırarak sağlar hem de akciğer volümünü, kompliyansını arttırarak sağlar.
- İntraventrikğler hemoraji (beyin içerisindeki ventriküler boşluklara kanama olması) azalır.
- Periventriküler lökomalazi azalır. (Beyin içerisinde dejenerasyonla karakterize bir patoloji)
- Nekrotizan enterokolit (barsaklarda kanlanmanın bozulması) riski azalır.
- Neonatal mortalite azalır. (Yenidoğan döneminde ölüm)
İlgili Konular:
- Erken Doğum (Preterm Eylem)
