Gebelik dönemi bazı yakınmalar, önceden varolan hastalıklar ya da gebelikte yeni gelişen durumlar nedeniyle çeşitli ilaçların kullanıldığı bir dönemdir. Elbette tıbbi durumlar gerektirdiğinde gebelik döneminde de ilaçlar kullanılmalıdır. Anne adayı şiddetli yakınmaları olduğunda gebe olduğu için tıbbın tedavi olanaklarından yoksun bırakılmayacaktır. Ancak gebelikte ilaç kullanımında uyulması gereken kurallar vardır ve bu kurallara uyularak kullanıldığında, gebelikte alınan ilaçların gebelik ve bebek üzerinde istenmeyen etkiler oluşturması beklenmez.
En önemli kural gebelikte tıbbi durum ya da yakınmalar ilaç kullanımını gerektirmedikçe ilaç kullanmamak ve kullanılacak ilaçları mutlaka doktor önerisiyle kullanmaktır. Hemen her tıbbi durum için gebelikte kullanıma uygun bir ilaç vardır.
Son adet tarihinden itibaren 31. Gün ile 71. Gün arası organ teşekkülünün meydana geldiği dönemdir ve teratojen dönem olarak adlandırılır. Bu günler arasında bebekte meydana gelen olumsuz etkiler anomali ile sonuçlanabilir. Çok acil bir durum dışında bu devrede ilaç kullanılmamalıdır.
Fertilizasyon yani döllenmenin gerçekleşmesinden sonraki ilk 2 hafta "ya hep ya hiç" dönemi olarak adlandırılır. Yani ilaç ya embryoyu hiç etkilemez ya da bir düşüğe neden olur. Bu iki haftalık dönemden sonra ilaçlara maruziyet çeşitli anomalilere neden olabilir. Fertilizasyondan sonraki 2-8 haftalar arası embriyonik dönemdir ve malformasyonlar açısından en riskli dönemdir. Fertilizasyondan 8 hafta sonra yani son adet tarihinden 10 hafta sonra fetal dönem başlar, bu dönemde de ilaçlara maruziyet bazı anomalilere neden olabilir.
İlaçlar gebelikte kullanıldıklarında gösterdikleri fayda zarar oranına göre aşağıdaki şekilde gruplara ayrılırlar. Buna göre örneğin A kategorisindeki bir ilaç gebelikte hiçbir zarar olmadan rahatlıkla kullanılabilir. B kategorisindeki ilaçlar da genellikle rahatlıkla kullanılır ancak C kategorisindeki ilaçlar gebeliğin ve hastalığın durumuna göre beklenen fayda olası zarardan fazla ise ve ilaç mutlaka gerekli ise kullanılır. D ve X kategorilerindeki ilaçlar zaten hayati bir durum olmadıkça kullanılmazlar. Gebelikte hangi kategoride ne tür ilaç olursa olsun (vitamin bile olsa) asla doktora danışılmadan kullanılmamalıdır çünkü her gebeliğin ve her hastalığın durumu farklı olabilir. Bir gebeye faydalı olan ilaç diğerine zararlı olabilir.
Gebelikte ilaç kategorileri:
A kategorisi ilaçlar
İnsanlarda yapılan çalışmalarda kullanılan ilacın fetusa bir zarar vermediği saptanmıştır
B kategorisi ilaçlar
Hayvanlarda yapılan çalışmalarda fetusa risk yoktur ancak insanlarda çalışma yapılmamıştır, veya hayvanlarda olumsuz etki saptanırken insanlarda yapılan çalışmalarda risk bulunmamıştır
C kategorisi ilaçlar
Hayvan deneylerinde olumsuz etki saptanmıştır ancak insanlarda deney yapılmamıştır.
D kategorisi ilaçlar
İnsanlarda fetusa olumsuz etki riski vardır ancak annenin yaşamını tehdit eden bazı durumlarda kontrollü olarak kullanılabilir.
X kategorisi ilaçlar
Fetal risk son derece yüksektir. İlacın kullanımındaki risk yararından çok daha fazladır.
 |
| Resmi büyütmek için üzerine tıkla |
Gebelikte kullanılması zararlı ilaçlara bazı örnekler:
- Antokonvülzan ilaçlar (epilepsi ilaçları) nöral tüp defekti, fetal hidantoin sendromu, yarık damak dudak, kalp anomalileri ile ilişkili olabilmektedir.
- Antihipertansif ilaçlardan ACE inhibitörleri gebelikte kullanılmaz, teratojendirler. Bunların gebelikte kullanılması fetal böbreklerde iskemi, anüri, IUGR, ucuv kısalığı, kalvaryum gelişme defektlerine neden olabilir. (ACE inhibitör fetopatisi)
- NSAI ilaçlar (indometazin) özellşkle 72 saatten fazla süre kullanılırlarsa ve 32. haftadan sonra kullanılırlarsa duktus arteriozusun erken kapanması ve oligohidramniosa neden olabilmtedir.
- Bazı antiviral ilaların gebelikte kullanılması sakıncalıdır (ribavirin).
- Metotreksat, siklofosfamid gibi antimetabolit ilaçlar gebelikte teratojen etki yapabilirler.
- Gebelikte heparin tedavisi uygulanabişmektedir (plasentadan geçemez) ancak warfarin teratojen etki yapabilmektedir. Warfarin embriyopatisi anzal hipoplazi, vertabral anomaliler ile karakterize bir durumdur.
- Hamilelik sırasında lityum kullanılması kalpte Ebstein anomalisi, hipotiroidi, diabetes insipitusa neden olabilmektedir.
- Gebelik sırasında DES (dietilstilbestrol) kullanılması kız bebekte müllerian anomalilere, hipoplastik uterusa veya T şeklinde uterusa, berrak hücreli kanserlere neden olabilmektedir.
- Kortikosteroidlerin ilk trimesterde kullanılması ile yarık damak dudak riskinde artış olduğunu gösteren araştırmalar vardır.
- İzutretinoin çok teratojen bir ilaçtır (anotia, mkrotia, timus aplazisi, yarık damak dudak, kalp anomalileri, santral sinir sistemi anomalileri)
- Gebelik sırasında telidomit kullanılması fokomeli ile ilişkilidir. (Fokomeli: Kol ve bacakların olmaması; el ve ayakların omuz ve kalçaya tutunması durumu)
- Gebelikte tiroid hastalıkları nedeniyle radyoaktif iyot kullanılması kontrendikedir.
- Toluen kullanılması fetal alkol sendromuna benzeyen toluen embriyopatisine neden olabilir.
- Gebelikte sigara, alkol ve kokain kullanımı da ciddi teratojen etki potansiyeline sahiptir.
İlgili Konular:
- Hamileyken İlaç Kullanmak (Soru Cevap Yorumlar)
- Gebelikte Antibiyotik Kullanımı
- Gebelikte Ağrı Kesici İlaç Kullanımı
- Hamilelikte Fitil Kullanmak Zararlı Mı?
- Gebelikte Kullanılan İlaçlar ve Vitaminler
- Hamile Olduğunu Bilmeden İlaç Kullanmak
- Gebelkte Sigaranın Zararları
- Gebelikte Alkolün Zararları
- Gebelikte Uyuşturu Madde Kullanımı
Bu sitedeki yazıların her hakkı saklıdır, izinsiz kullanılamaz: Yasal uyarı
