GEBELİKTE (HAMİLELİKTE) ZEKA TESTİ NEDİR? NE ZAMAN YAPILIR?

DOĞUM ÖNCESİ TARAMA TESTLERİ

Bu testlere neden zeka testi denir?
Gebelikte yapılan ikili test, üçlü test, dörtlü test gibi testlere genel olarak halk arasında zeka testi denir. Halk arasında zeka testi denilen bu testlerin esas adı doğum öncesi tarama testleridir veya down sendromu tarama testleridir.(prenatal tarama testleri). Bu testler bebeğin zekasını ölçen testler değildir ancak bu testlerin sonucunda riski belirlenen kromozomal anomaliler zeka geriliği ile beraber olan hastalıklardır, down sendromu (mongol bebek, trizomi 21) gibi. Anne karnındaki bebeğin zeka düzeyini direk olarak değerlendiren herhangi bir test yoktur. Ayrıca bu testlerde belirlenen kromozomal anomaliler dışında bebekte zeka geriği yapabilecek çok çeşitli hastalıklar vardır, örneğin hipotroidi gibi. Başka bir deyişle bu testler zeka geriliği yapabilecek hastalıklardan sadece bir kaçını tarar, diğerlerini taramaz bu nedenle bu testlerin sonucu normal gelen bir bebekte de başka bir hastalıktan dolayı zeka geriliği görülebilir. Yani zeka testleri sonuçlarının hepsinin normal olması bebeğin doğumdan sonra zekasının normal olacağını garanti etmez.

Zeka testleri ne zaman, hangi haftalarda yapılır?
Bu testlerden ikili test gebeliğin 11-14 haftaları arasında  yapılır. Üçlü test veya dörtlü test 16-20 haftalar arasında yapılır. İkili test yapılırken fetusun ense kalınlığı da (NT) ölçülür.

Çoğu testte olduğu gibi bu testlerde de belli oranda yanılma payı vardır. Yani bu testlerin sonucunda normal görünen bir bebeğin aslında hasta olma ihtimali vardır. Tersine bu testlerde anormal görünen bir bebeğin normal olma riski de vardır. Ancak tabiki testlerin doğruyu gösterme oranı yanlış gösterme oranından daha fazladır. Bu nedenle bu testlerdeki sonucu kesin sonuca çevirmek için amniosentez veya CVS gibi yöntemler kullanılır. Bu testlerin güvenilirlik oranları ve diğer konularda ayrıntılı bilgilere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

İkiz, üçüz ve diğer çoğul gebeliklerde tarama:
İkiz, üçüz ve diğer çoğul gebeliklerde ikili test, üçlü test, dörtlü test başarılı sonuç verememesi nedeniyle uygulanamamaktadır. Bunun yerine bu gebeliklerde tarama amacıyla ense kalınlığı (NT) ölçümü kullanılır.

Resmi büyütmek için üzerine tıklayın

İlgili Konular:
- İkili Tarama Testi Nedir?
- Üçlü Tarama Testi Nedir?
- Dörtlü Tarama Testi Nedir?
- Entegre Test Nedir?
- NT (Ense Kalınlığı) Ölçümü
- AFP Yüksekliği
- Amniosentez
- CVS
- Kordosentez
- Serbest Fetal DNA Analizi (cffDNA)

Tamamını >>

ÜÇLÜ TEST (TRİPLE TEST)

GEBELİKTE (HAMİLELİKTE) ÜÇLÜ TEST
Üçlü test (Triple test) anne kanında alfafetoprotein (AFP), b -hCG ve serbest Estriol (uE3) ölçülerek yapılan bir testtir. Genellikle 16-20 haftalar arasında yapılır ancak 15-22 haftalar arasında yapılabilir. Annenin kolundan her tahlil için alınan kan gibi az miktarda kan alınarak yapılan bu işlemin anne ya da bebeğe bir zararı ya da yan etkisi yoktur. Üçlü Teste inhibin-A ölçümünün de eklenmesi ile duyarlılığı daha da artmış olan dörtlü test yapılır.

Hormon ölçüm sonuçları, anne yaşı, kilosu, sigara kullanıp kullanmadığı gibi değişkenler ve gebelik haftasıyla birlikte bir bilgisayar programına girilerek risk hesaplanır. Amaç kromozom anomalileri Trisomi 21 (Down sendromu), Trisomi 18 (Edwards sendromu) ve nöral tüp defekti (NTD) risklerini belirlemektir. Üçlü test ile ikili testten farklı olarak AFP ölçümü sayesinde nöral tüp defektlerinin riskide belirlenebilmektedir.

Bu test sonucunda trizomi 21 riski 1/270 den büyük çıkarsa (örneğin 1/200) amniosentez (anne karnından su alma işlemi) önerilir.

Testte AFP değeri yüksek çıkarsa aminion sıvısında AFP artışına sebep olabilecek durumlar düşünülür. Detaylı ultrason incelemesi ile bebeğin omurilik (sırtında) ya da beyninde bir açıklık ya da anormallik olup olmadığı incelenir. Bunun dışında ultrasonda bu AFP artışına sebep olabilecek diğer anomaliler örneğin bebeğin karnında gastroşizis ya da omfalosel gibi anomaliler olması, beynin olmaması (anensefali) gibi anomaliler araştırılır.

Trizomi 18 riskinin yüksek çıkması durumunda detaylı ultrason incelemesi ile trizomi 18'e ait tipik anomaliler bebekte izlenmeye çalışılır. Bunlardan en sık görülenleri el ayak anomalileri ve kalp anomalileridir. Trizomi 18 olan bebeklerin çok az kısmı (yaklaşık %10) ultrasonda anomalileri farkedilmeyebilir.

Genel olarak üçlü test ile Down Sendromu olan bebeklerin % 70’i yakalanabilmektedir. Yani üçlü test yaklaşık olarak her üç down sendromlu bebekten birisini tespit edemez, duyarlılığı çok yüksek değildir.

35 yaş üzerindeki gebelere "genellikle" üçlü test yapılmasına gerek duyulmadan direkt olarak amniosentez önerilir.

Anne yaşı arttıkça trizomi riski de artar. Bir kadının daha önce trizomili bir bebek öyküsü varsa sonraki gebeliklerde trizomi olma riski de artar.

Burada şu noktaya her zaman dikkat etmek gerekir: İkili, üçlü ve dörtlü test bebekte bir anomali ya da sakatlık olduğunu kesin olarak asla gösteremez sadece anomali riskinin normale göre arttığını ya da artmadığını işaret eder. Anomali olup olmadığını kesin olarak bize gösterecek yöntem ise amniosentez veya CVS veya kordosentezdir. (Amniosentez: anne karnından bebeğin kesesinden su alma işlemi) Trizomi 21 ya da 18 gibi anomaliler her zaman ultrasonda farkedilemez. Ayrıca bu testlerin normal çıkması da bebekte kesinlikle anomali olmadığı anlamına gelmez. Bu testlerin belli oranda hata payları vardır.


İlgili Konular:
- İkili Tarama testi Nedir?
- Dörtlü Tarama Testi nedir?
- Amniosentez
- Gebelikte Zeka Testi Nedir? Ne zaman Yapılır?

Tamamını >>

DÖRTLÜ TEST

Dörtlü Test (Quadruple test)
Üçlü Teste inhibin-A ölçümünün de eklenmesi ile duyarlılığı daha da artmış olan dörtlü test yapılır. Üçlü testte %60 larda olan güvenilirlik dörtlü testte %80 'lere varır.
Üçlü test gibi down sendromu, Trizomi 18, nöral tüp defekti'nin bebekte olma riskini belirleyen bir tarama testidir.
Dörtlü teste incelenen maddeler beta-hCG, Alfa-feto protein (AFP), Serbest Estriol (uE3), inhibin-A 'dır.
Testin amacı, yorumlanması ve mantığı üçlü test ile aynıdır. Detaylı bilgi için üçlü test konusuna bakınız. Üçlü test gibi 16-20 haftalar arasında yapılır.
Üçlü teste göre dörtlü testte down sendromu yakalama oranı daha yüksektir (%80), ve yanlış pozitiflik oranı yani normal bebeklere yapılan amniyosentez oranı daha azdır (%4-5).

Dörtlü test üçlü teste göre daha başarılı bir tarama testi olmakla beraber ikili kombine test kadar başarılı değildir. Bu nedenle sadece dörtlü test yapılmasındansa sadece ikili kombine test yapılması daha çok önerilir. Ancak 11-14 hafta arasında ikili kombine testi yaptıramamış, kaçırmış kişilerin daha sonra 16-20 hafta arasında üçlü test yaptırmak yerine dörtlü test yaptırmalar çok daha faydalı olacaktır.


Burada şu noktaya her zaman dikkat etmek gerekir: İkili, üçlü ve dörtlü test bebekte bir anomali yada sakatlık olduğunu kesin olarak asla gösteremez sadece anomali riskinin normale göre arttığını yada artmadığını işaret eder. Anomali olup olmadığını kesin olarak bize gösterecek yöntem ise amniosentez veya CVS veya kordosentezdir. (Amniosentez: anne karnından bebeğin kesesinden su alma işlemi) Trizomi 21 yada 18 gibi anomaliler her zaman ultrasonda farkedilemez. Ayrıca bu testlerin normal çıkması da bebekte kesinlikle anomali olmadığı anlamına gelmez. Bu testlerin belli oranda hata payları vardır.


İlgili Konular:
- İkili Tarama Testi Nedir?
- Üçlü Tarama Testi Nedir?
- Amniosentez
- Gebelikte Zeka Testi Nedir? Ne zaman Yapılır?

Tamamını >>

İKİLİ TEST (11-14 TESTİ)

İkili tarama testi ya da 11-14 testi olarak da bilinen ilk trimester tarama testi Down sendromu ve Trizomi 18 adı verilen kromozomal anomaliye sahip bebekleri gebeliğin çok erken dönemlerinde saptamaya yönelik bir tarama testidir.

Tüm tarama testlerinde olduğu gibi bu test de tanı koydurmaz. Sadece hastalık açısından yüksek risk altındaki bebekleri işaret eder ve bu bebeklerde kesin tanıya götüren tanısal testlerin yapılmasını sağlar. Bir başka deyişle testin yüksek risk göstermesi bebekte anomali olduğunun kanıtı olmadığı gibi, riskin düşük çıkması da bebeğin tamamen sağlıklı olduğunu garanti etmez.

Test 11-14 haftalar arasında yapılır.

Anneden alınan kan örneğinde free β-hCG ve PAPP-A (gebeliğe özgü plazma proteini-A, pregnancy associated plasma protein-A) ölçülmesi ve fetusun ense kalınlığının ultrason ile ölçülmesi sonucu elde edilen değerler kullanılır.

Risk oranının 1/270’nin üzerinde olması Down sendromu açısından ileri tetkiki gerektirir.

İkili testin avantajları arasında gebeliğin daha erken bir döneminde yapılması ve anormal bir sonuç durumunda daha fazla tanısal test seçeneğinin (koryonik villus örneklemesi, erken veya geç amniosentez) olması, anomalili bebek durumunda ise gebelik sonlandırılmasının daha erken bir dönemde yapılabilmesidir.
Ayrıca testin duyarlılığı üçlü test ile karşılaştırıldığında daha yüksek olarak rapor edilmektedir. Testin en önemli dezavantajı ise nöral tüp defektlerini saptayamamasıdır.

İkili testte:
Sadece PAPP-A ve b-hCG kombinasyonu kullanılırsa Down Sendromu saptama oranı %65'lerdedir.
b-hCG,PAPP-A, fetal ense kalınlığı kombinasyonu kullanılırsa Down Sendromu saptama oranı % 85 civarına ulaşmaktadır.

Burun Kemiği ölçümü (nazal bone):
Nazal kemik yani burun kemiğinin ultrasonla değenlendirilmesini de ikili testle kombine ederek değerlendiren bazı merkezler vardır. Nazal kemiğin ultrasonda görülememesi trizomi olma riskini arttırır. Çünkü nazal kemik 11-14 hafta arasında normal fetusların %98'inde görülebilir, sadece %2'sinde görülemez. Trizomili 21 olan fetusların ise %70'inde nazal kemik görülemez. Trizomi 18 olan fetusların %50'sinde nazal kemik görülmez. Trizomi 13 olan fetusların %30'unda nazal kemik görülmez.

Duktus venozusta kan akımı bozulması:
Duktus venozusta (fetusta kalbe yakın bulunan bir damar) kan akımı bozulması da normal ve kromozomal bozukluk olan fetusları ayırtedebilmek için bazı çalışmalarda kullanılmıştır. Kromozomal olarak normal fetusların %5'inde, trizomili fetusların %80'inde duktus venozusta kan akıımı anormal bulunmuştur.

Burada şu noktaya her zaman dikkat etmek gerekir: İkili, üçlü ve dörtlü test bebekte bir anomali yada sakatlık olduğunu kesin olarak asla gösteremez sadece anomali riskinin normale göre arttığını yada artmadığını işaret eder. Anomali olup olmadığını kesin olarak bize gösterecek yöntem ise amniosentez veya CVS veya kordosentezdir. (Amniosentez: anne karnından bebeğin kesesinden su alma işlemi) Trizomi 21 yada 18 gibi anomaliler her zaman ultrasonda farkedilemez. Ayrıca bu testlerin normal çıkması da bebekte kesinlikle anomali olmadığı anlamına gelmez. Bu testlerin belli oranda hata payları vardır.


İlgili Konular:
- Üçlü Tarama Testi Nedir?
- Dörtlü Tarama Testi Nedir?
- Fetal Ense Kalınlığı (NT)
- Gebelikte Zeka Testi Nedir? Ne zaman Yapılır?

Tamamını >>