Gebelik, Diyabet Ve Hemoglobin A1c
Hemoglobin A1c (HbA1c, A1C, Hb1c, HbA1c) glikozile hemoglobin diye de adlandırılır. Glikozillenmiş hemoglobin yani glikoz ile bağlanmış hemoglobin anlamındadır. Kanda alyuvarlada bulunan hemoglobin kan şekeri yani glukoz ile reaksiyona girer buna glikozillenme denir. Hemoglobin kanda alyuvarlarda (kırmızı kan hücrelerinde) bulunan ve görevi oksijen taşımak olan moleküldür. Kandaki hemoglobinin yüzde kaçının glikozile halde olduğu değerlendirilerek kişinin son aylardaki kan şekeri yüksekliği ortalama olarak değerlendirilebilir. Bu açıdan diyabet tanısı ve tedavisinde çok faydalı bir testtir.
Kan şeker seviyesi yüksek seyrettiğinde glikozile olmuş hemoglobin oranı artar. Kan şekeri normal seyrediyorsa HbA1c oranı da normal aralıkta seyreder. Diyabet hastalarında HbA1c değerinin yüksek seyretmesi kan şekerinin iyi kontrol edilmediği anlamına gelir ve nefropati, retinopati, kardiyovasküler hastalık gibi komplikasyonların yüksek oranda görülebileceği anlamına gelir.
Hb A1c testi nedir? Normal değer kaç olmalı?
HbA1c testi ile elde edilen değer kişinin son 2-3 ay içerisindeki ortalama kan şekeri seviyesi hakkında bilgi verir. HbA1c değeri normalse (genelde %6'nın altı normal kabul edilir) son aylarda hastanın kan şekeri genelde iyi seyretmiştir, yüksek değerler sık yaşanmamıştır. Kan şekeri regülasyonunun iyi olduğunu gösterir.
- HbA1c günün herhangi bir saatinde ölçülebilir, sabah-akşam veya aç-tok farketmez. Diğer kan tahlilleri gibi laboratuvar tüpüne kan alınarak yapılır.
- HbA1c ölçümü hemogobinopatiler, talasemiler, hemaolitik anemiler, sferositozis ve malarya gibi alyuvar turnoverını etkileyen hastalıklardan, ciddi karaciğer ve böbrek hastalıklarından etkilenebilir, bu durumlarda hatalı sonuç verebilir.
- HbA1c bazı etnik kökenlerde farklı değerler verebilir. Normal aralığı her etkin popülasyon için aynı değildir.
Diyabet tanısı ve takibinde HbA1c değerinin önemi:
- HbA1c değeri %6.5'in üzerinde ise diyabet tanısını destekler. Yetişkinlerde HbA1c diyabet tanısı koymada kullanılabilse de gebelerde ve çocuklarda diyabet tanısında önerilmemektedir (kaynak).
- Prediyabet tanısı için önerilen bir HbA1c (glikozile hemogobin) değeri henüz yoktur. Bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır (kaynak).
- HbA1c değerinin %6.5'den küçük olması kaç şekeri değerlerine dayanılarak diyabet tanısı almış bir hastada tanıyı ekarte ettirmez.
- HbA1c değeri hastanın son 8-12 hafta arasında kan şekeri değerlerinin nasıl seyrettiği konusunda fikir verir. HbA1c değeri yüksek olan hastanın kan şekeri değerleri son 2-3 ay boyunca çoğunlukla normale indirilememiştir.
- Kan şekeri iyi kontrol edilen diyabet hastalarında 6 ayda bir, iyi kontrol edilemeyen hastalarda 3 ayda bir HbA1c ölçümü yapılmalıdır.
- Kan şekeri ölçümü günden günde farklılık gösterebilir, bugün normal ölçüldüğü halde yarın hastanın kan şekeri yüksek ölçülebilir. Ancak HbA1c bu tür günden güne değişiklik göstermez, bu açıdan daha stabil bir değer ile son aylardaki kan şekeri seyri hakkında güvenilir bir bilgi verir.
- HbA1c son 2-3 ay içerisinde hem açlık hem tokluk kan şekerinin seyrettiği değerlerden etkilenir.
Fruktozamin testi:
Fruktozamin testi HbA1c testi kadar yaygın kullanılan bir test olmasa da benzer mantıkla çalışan bir testtir. Fruktozamin testi hastanın son 2-3 hafta içerisindeki kan şekeri seviyesi hakkında fikir verir. Bu sayede daha kısa süreli değişiklikleri gözlemlemek açısından avantajlıdır. Burada kanda bulunan albumin molekülüne bağlanan şeker oranı değerlendirilir, albuminin kandaki yarı ömrü 20 gün kadardır. Fruktozamin testi albumin veya protein üretiminin bozulduğu veya nefrotik sendrom gibi atılımın arttığı hastalarda yanlış sonuç verebilir. Bazı tür anemilerde HbA1c testi yanlış sonuç verebileceği için fruktozamin testi uygulanabilir anemisi olan diyabet hastalarında. Hamilelikte de ani kan şekeri regülasyon bozuklukları gibi durumları değerlendirmekte kullanılabilir ancak yaygın değildir.
GEBELİKTE HbA1c DEĞERİNİN ÖNEMİ
- Diyabet tanısı olmayan normal sağlıklı gebeliklerde HbA1c değerinin gebe olmayan sağlıklı kadınlara göre daha düşük olduğu saptanmıştır (kaynak). Araştırmada ilk trimesterde referans aralığın gebe olmayanlara göre düşük olduğu ve son trimesterde daha fazla düşük olduğu saptanmıştır.
- Bazı araştırmalarda gebelikten önce diyabet tanısı olan ve gebeliğin ilk trimesterinde HbA1c değeri yüksek olan gebelerin HbA1c değeri normal olan gebeliklere göre düşük, erken doğum, neonatal ölüm, fetal anomali gibi kötü sonuçlar açısından yüksek riskli oldukları tespit edilmiştir (kaynak 1, 2 ). Bu nedenle gebeliğin oluşma aşamasında ve ilk trimesterde kan şekerinin normal düzeyde olması risklerden kaçınmak için çok önemlidir. HbA1c değeri ne kadar fazla ise belirtilen riskler de orantılı olarak artmaktadır.
- Hamilelikte HbA1c'nin en faydalı olduğu nokta gebelik planlayan ve gebelikten önce diyabet tanısı (pregestasyonel diyabet) olan anne adayının kan şekerinin gebe kalmadan önce ve gebeliğin ilk aylarında normal seyrettiğinin tespitidir. HbA1c değeri normal saptanan anne adayının gebe kalmasına izin verilirse ve gebeliğin ilk aylarında da HbA1c ve kan şekeri değerleri normal seyrederse gebelik ile ilgili düşük, anomali gibi risklerden önemli ölçüde kaçınılmış olunur. HbA1c değeri yüksek saptanan anne adayında değer normale inene kadar gebe kalmasına izin vermemek gerekir.
- Normal sağlıklı bir hamilelikte OGTT (50 gram veya 100 gram glukoz testi) yerine HbA1c testi yapılması önerilmemektedir (kaynak).
- Gestasyonel diyabetes mellitus (GDM) hastalarında HbA1c değeri ölçülmesi tartışmalı bir konudur ve günümüzde rutin uygulanmamaktadır. Bu konuda daha fazla araştırmalar yapıldıkça belki ilerleyen yıllarda GDM hastalarında HbA1c belli amaçlarla kullanılabilecektir. Örneğin 2013 yılında yapılan bir araştırmada GDM hastalarında HbA1c değerinin yüksek olması ile kötü gebelik sonuçları arasında korelasyon görülmüştür (kaynak). Türkiye'de yapılan diğer bir araştırmada GDM hastalarında HbA1C'nin %5.4'den büyük olmasının gebelikte insülin tedavisine başlanması için prediktif değer olabileceği belirlenmiştir (kaynak).
İlgili Konular:
- Gestasyonel Diyabet (Gebeliğe Bağlı Şeker Hastalığı)
- Glukoz (Şekerli Su) Testleri
- Gebelikte İnsülin Kullanımı
- Hamilelik Şekerinde Diyet Ve Beslenme
Tamamını >>
Hemoglobin A1c (HbA1c, A1C, Hb1c, HbA1c) glikozile hemoglobin diye de adlandırılır. Glikozillenmiş hemoglobin yani glikoz ile bağlanmış hemoglobin anlamındadır. Kanda alyuvarlada bulunan hemoglobin kan şekeri yani glukoz ile reaksiyona girer buna glikozillenme denir. Hemoglobin kanda alyuvarlarda (kırmızı kan hücrelerinde) bulunan ve görevi oksijen taşımak olan moleküldür. Kandaki hemoglobinin yüzde kaçının glikozile halde olduğu değerlendirilerek kişinin son aylardaki kan şekeri yüksekliği ortalama olarak değerlendirilebilir. Bu açıdan diyabet tanısı ve tedavisinde çok faydalı bir testtir.Kan şeker seviyesi yüksek seyrettiğinde glikozile olmuş hemoglobin oranı artar. Kan şekeri normal seyrediyorsa HbA1c oranı da normal aralıkta seyreder. Diyabet hastalarında HbA1c değerinin yüksek seyretmesi kan şekerinin iyi kontrol edilmediği anlamına gelir ve nefropati, retinopati, kardiyovasküler hastalık gibi komplikasyonların yüksek oranda görülebileceği anlamına gelir.
Hb A1c testi nedir? Normal değer kaç olmalı?
HbA1c testi ile elde edilen değer kişinin son 2-3 ay içerisindeki ortalama kan şekeri seviyesi hakkında bilgi verir. HbA1c değeri normalse (genelde %6'nın altı normal kabul edilir) son aylarda hastanın kan şekeri genelde iyi seyretmiştir, yüksek değerler sık yaşanmamıştır. Kan şekeri regülasyonunun iyi olduğunu gösterir.
- HbA1c günün herhangi bir saatinde ölçülebilir, sabah-akşam veya aç-tok farketmez. Diğer kan tahlilleri gibi laboratuvar tüpüne kan alınarak yapılır.
- HbA1c ölçümü hemogobinopatiler, talasemiler, hemaolitik anemiler, sferositozis ve malarya gibi alyuvar turnoverını etkileyen hastalıklardan, ciddi karaciğer ve böbrek hastalıklarından etkilenebilir, bu durumlarda hatalı sonuç verebilir.
- HbA1c bazı etnik kökenlerde farklı değerler verebilir. Normal aralığı her etkin popülasyon için aynı değildir.
Diyabet tanısı ve takibinde HbA1c değerinin önemi:
- HbA1c değeri %6.5'in üzerinde ise diyabet tanısını destekler. Yetişkinlerde HbA1c diyabet tanısı koymada kullanılabilse de gebelerde ve çocuklarda diyabet tanısında önerilmemektedir (kaynak).
- Prediyabet tanısı için önerilen bir HbA1c (glikozile hemogobin) değeri henüz yoktur. Bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır (kaynak).
- HbA1c değerinin %6.5'den küçük olması kaç şekeri değerlerine dayanılarak diyabet tanısı almış bir hastada tanıyı ekarte ettirmez.
- HbA1c değeri hastanın son 8-12 hafta arasında kan şekeri değerlerinin nasıl seyrettiği konusunda fikir verir. HbA1c değeri yüksek olan hastanın kan şekeri değerleri son 2-3 ay boyunca çoğunlukla normale indirilememiştir.
- Kan şekeri iyi kontrol edilen diyabet hastalarında 6 ayda bir, iyi kontrol edilemeyen hastalarda 3 ayda bir HbA1c ölçümü yapılmalıdır.
- Kan şekeri ölçümü günden günde farklılık gösterebilir, bugün normal ölçüldüğü halde yarın hastanın kan şekeri yüksek ölçülebilir. Ancak HbA1c bu tür günden güne değişiklik göstermez, bu açıdan daha stabil bir değer ile son aylardaki kan şekeri seyri hakkında güvenilir bir bilgi verir.
- HbA1c son 2-3 ay içerisinde hem açlık hem tokluk kan şekerinin seyrettiği değerlerden etkilenir.
Fruktozamin testi:
Fruktozamin testi HbA1c testi kadar yaygın kullanılan bir test olmasa da benzer mantıkla çalışan bir testtir. Fruktozamin testi hastanın son 2-3 hafta içerisindeki kan şekeri seviyesi hakkında fikir verir. Bu sayede daha kısa süreli değişiklikleri gözlemlemek açısından avantajlıdır. Burada kanda bulunan albumin molekülüne bağlanan şeker oranı değerlendirilir, albuminin kandaki yarı ömrü 20 gün kadardır. Fruktozamin testi albumin veya protein üretiminin bozulduğu veya nefrotik sendrom gibi atılımın arttığı hastalarda yanlış sonuç verebilir. Bazı tür anemilerde HbA1c testi yanlış sonuç verebileceği için fruktozamin testi uygulanabilir anemisi olan diyabet hastalarında. Hamilelikte de ani kan şekeri regülasyon bozuklukları gibi durumları değerlendirmekte kullanılabilir ancak yaygın değildir.
GEBELİKTE HbA1c DEĞERİNİN ÖNEMİ
- Diyabet tanısı olmayan normal sağlıklı gebeliklerde HbA1c değerinin gebe olmayan sağlıklı kadınlara göre daha düşük olduğu saptanmıştır (kaynak). Araştırmada ilk trimesterde referans aralığın gebe olmayanlara göre düşük olduğu ve son trimesterde daha fazla düşük olduğu saptanmıştır.
- Bazı araştırmalarda gebelikten önce diyabet tanısı olan ve gebeliğin ilk trimesterinde HbA1c değeri yüksek olan gebelerin HbA1c değeri normal olan gebeliklere göre düşük, erken doğum, neonatal ölüm, fetal anomali gibi kötü sonuçlar açısından yüksek riskli oldukları tespit edilmiştir (kaynak 1, 2 ). Bu nedenle gebeliğin oluşma aşamasında ve ilk trimesterde kan şekerinin normal düzeyde olması risklerden kaçınmak için çok önemlidir. HbA1c değeri ne kadar fazla ise belirtilen riskler de orantılı olarak artmaktadır.
- Hamilelikte HbA1c'nin en faydalı olduğu nokta gebelik planlayan ve gebelikten önce diyabet tanısı (pregestasyonel diyabet) olan anne adayının kan şekerinin gebe kalmadan önce ve gebeliğin ilk aylarında normal seyrettiğinin tespitidir. HbA1c değeri normal saptanan anne adayının gebe kalmasına izin verilirse ve gebeliğin ilk aylarında da HbA1c ve kan şekeri değerleri normal seyrederse gebelik ile ilgili düşük, anomali gibi risklerden önemli ölçüde kaçınılmış olunur. HbA1c değeri yüksek saptanan anne adayında değer normale inene kadar gebe kalmasına izin vermemek gerekir.
- Normal sağlıklı bir hamilelikte OGTT (50 gram veya 100 gram glukoz testi) yerine HbA1c testi yapılması önerilmemektedir (kaynak).
- Gestasyonel diyabetes mellitus (GDM) hastalarında HbA1c değeri ölçülmesi tartışmalı bir konudur ve günümüzde rutin uygulanmamaktadır. Bu konuda daha fazla araştırmalar yapıldıkça belki ilerleyen yıllarda GDM hastalarında HbA1c belli amaçlarla kullanılabilecektir. Örneğin 2013 yılında yapılan bir araştırmada GDM hastalarında HbA1c değerinin yüksek olması ile kötü gebelik sonuçları arasında korelasyon görülmüştür (kaynak). Türkiye'de yapılan diğer bir araştırmada GDM hastalarında HbA1C'nin %5.4'den büyük olmasının gebelikte insülin tedavisine başlanması için prediktif değer olabileceği belirlenmiştir (kaynak).
İlgili Konular:
- Gestasyonel Diyabet (Gebeliğe Bağlı Şeker Hastalığı)
- Glukoz (Şekerli Su) Testleri
- Gebelikte İnsülin Kullanımı
- Hamilelik Şekerinde Diyet Ve Beslenme
